Τρίτη Ηλικία και Αδιέξοδα

Από ψυχολογική άποψη, το υπ' αριθμόν ένα πρόβλημα των ηλικιωμένων είναι η μοναξιά που αντιμετωπίζουν. Καθώς διαθέτουν πολύ χρόνο και δεν έχουν αρκετές ασχολίες ή άτομα με τα οποία να συγχρωτιστούν, επιδίδονται σε αρνητικές σκέψεις, συγκρίνουν την τωρινή ποιότητα ζωής με την προηγούμενη και έχουν συναισθήματα λύπης και απώλειας. Όταν μιλάμε για τα ηλικιωμένα άτομα και τα συναισθήματά τους, θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί. Υπάρχουν υποομάδες με διαφορετικά χαρακτηριστικά, προβλήματα, προβληματισμούς και συναισθήματα, τα οποία μπορεί επιφανειακά να δείχνουν ίδια, αλλά προέρχονται από διαφορετικές πηγές και επομένως θα πρέπει να έχουν διαφορετική αντιμετώπιση. Εκτιμάται ότι ένα 5% του γενικού πληθυσμού των ηλικιωμένων έχει κατάθλιψη, ενώ το ποσοστό αυτό ανεβαίνει σε ένα ανησυχητικό 50%, όταν πρόκειται για ηλικιωμένα άτομα που είναι άρρωστα, και φτάνει στο 70% για τους ηλικιωμένους σε οίκο ευγηρίας.

Τα συναισθήματα του πρόσφατα συνταξιοδοτημένου είναι ανάμεικτα: από τη μια υπάρχει η ευχαρίστηση που προκαλεί η ιδέα ότι δεν χρειάζεται πια να υπακούει στο ξυπνητήρι, σε ένα δυσάρεστο προϊστάμενο ή σε εργασιακά καθήκοντα, από την άλλη όμως -και δυστυχώς η ζυγαριά συνηθέστερα γέρνει προς αυτή την πλευρά- νιώθει παραγκωνισμένος, μειωμένος, με ελαττωμένες δυνάμεις, αργόσχολος και μόνος. Οι ηλικιωμένοι που ζουν με τα παιδιά τους δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα μοναξιάς, δεδομένου ότι περιβάλλονται από ανθρώπους. Σε κάποιες περιπτώσεις όμως υποφέρουν από μοναξιά, με την έννοια ότι νιώθουν παραγκωνισμένοι, η γνώμη τους δεν μετρά και δεν ερωτώνται ή δεν συμμετέχουν στη λήψη των αποφάσεων για σοβαρά ζητήματα του σπιτιού. Συχνά, παραπονιούνται ότι τα άλλα μέλη του σπιτιού είναι πολύ απασχολημένα και δεν τους αφιερώνουν χρόνο. Η αίσθηση της πίκρας και της κοινωνικής απομόνωσης μπορεί να είναι έντονη.

O ηλικιωμένος που ζει στο σπίτι του και έχει τον ή τη σύζυγό του είναι σαφώς σε καλύτερη ψυχολογική κατάσταση από αυτόν που έχει χηρέψει. Όσο λειτουργεί η δυάδα του ζευγαριού, ακόμα και αν το ένα από τα δύο ή και τα δύο άτομα είναι άρρωστα, από ψυχολογικής πλευράς παραμένει η ισορροπία που προσφέρει η συντροφικότητα και η παρουσία ενός ανθρώπου που μπορεί να μοιραστεί όχι μόνο μύχιες σκέψεις αλλά και την απλή καθημερινότητα.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ ΤΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΖΩΗΣ

Συχνά, η αδράνεια και η πεποίθηση ότι δεν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις καθηλώνουν τον ηλικιωμένο σε έναν τρόπο ζωής που δεν του αρέσει και που συνήθως περιορίζεται στην παρακολούθηση τηλεόρασης. Υπάρχουν όμως και εναλλακτικές ποιοτικές λύσεις που μπορεί να κάνουν τη διαφορά στην καθημερινή ζωή.

• Από τη στιγμή που η κοινωνική επαφή και η επικοινωνία είναι ζωτικής σημασίας για την ψυχική υγεία, καλό είναι οι ηλικιωμένοι να είναι πιο κοινωνικοί και να επικοινωνούν συχνότερα με τον περίγυρό τους. Ποτέ δεν είναι αργά για να αρχίσει κάποιος ένα χόμπι ή να ασχοληθεί με κάτι που τον ενδιαφέρει. Ακόμα και απλά πράγματα, όταν γίνονται με αγάπη και μεράκι, γίνονται ομορφότερα και αποκτούν άλλη σημασία.

• Επίσης, στο χώρο του ΚΑΠΗ δημιουργείται και εξασφαλίζεται μια σταθερή αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στους ειδικούς που στελεχώνουν το ΚΑΠΗ και στα ηλικιωμένα μέλη.Οι μεν ηλικιωμένοι στο Κ.Α.Π.Η. βλέπουν το "δικό τους χώρο" και στο πρόσωπο των ειδικών τους "δικούς τους ανθρώπους", έχουν αναπτύξει δεσμούς εμπιστοσύνης, φιλίας και καταθέτουν το συναίσθημα τους, τα προβλήματα τους, τις ανάγκες τους και τις εμπειρίες τους.Από την άλλη μεριά το βασικό προσωπικό που στελεχώνει το Κ.Α.Π.Η. προσφέρει τις υπηρεσίες τους με επιστημονικό τρόπο, αλλά το κυριότερο με αγάπη και εκτίμηση προς τους ηλικιωμένους μέσω των αποκτηθέντων γνώσεων και εμπειριών.Για όλους τους παραπάνω λόγους το ΚΑΠΗ θεωρείται ένας υγιής θεσμός που ασχολείται με υγιή άτομα.

• Ένα άλλο είναι η λατρεία, που, όπως εκφράζεται κατά τη διάρκεια της θείας Λειτουργίας είναι μια κατεξοχήν κοινωνική εκδήλωση. Η κοινή αναφορά στο Θεό με τη Λατρεία, στη Λειτουργία, συνδέει όλους τους πιστούς μεταξύ τους και καλλιεργεί, με τον τρόπο αυτό την αίσθηση της κοινότητας.Η Θεία Λειτουργία είναι μια ευκαιρία για τους ηλικιωμένους να βγουν από το σπίτι, να καλλωπιστούν και να συναντήσουν γνώριμα και μη πρόσωπα σε ένα φιλικό κλίμα.

• Η σχέση ανάμεσα στους παππούδες και τις γιαγιάδες με τα εγγόνια είναι πολύ σημαντική για κάθε άνθρωπο. Σε κάνει να νιώσεις ζεστασιά και αγάπη. Οι ηλικιωμένοι που φροντίζουν τα εγγόνια τους μπορούν να γεμίσουν κάποια μέρα που δεν έχουν κάτι να κάνουν παρέχοντας παράλληλα στα παιδιά τους την πολυτέλεια να έχουν λίγο ελεύθερο χρόνο. Επίσης η συνδιαλλαγή με άτομα μικρότερης ηλικίας ανανεώνει τα μεγαλύτερα άτομα, μαθαίνουν για τα πρόσφατα δρώμενα και γίνονται πιο ενεργητικοί άνθρωποι.

• Ασχολίες όπως διάβασμα εφημερίδας και περιοδικών, ενασχόληση με δραστηριότητες που προάγουν τις πνευματικές δυνάμεις, όπως το σκάκι, το τάβλι, τα χαρτιά, τα σταυρόλεξα, η παρακολούθηση τηλεοπτικών παιχνιδιών με συμμετοχή από τον καναπέ, συμμετοχή σε κάποιο πρόγραμμα του δήμου (ζωγραφικής, μουσικής,αγγειοπλαστικής κ.λπ.), παρακολούθηση ομιλιών και τοπικών εκδηλώσεων.

Πιο συγκεκριμένες απασχολήσεις μπορεί ναι είναι:

ΕΘΕΛΟΝΤΙΣΜΟΣ

Το ενδιαφέρον του ανθρώπου προς το συνάνθρωπο του και κυρίως προς τον αδύνατο και τον πάσχοντα έχει τις ρίζες του στην εμφάνιση της ομαδικής κοινωνικής ζωής των ανθρώπινων φυλών. Η αλτρουιστική και ανιδιοτελής εκδήλωση υποστήριξης και παροχή βοήθειας προς τα αδύνατα και ανυπεράσπιστα μέλη της ανθρώπινης ομάδας συνέβαλε μεταξύ άλλων στην καλλιέργεια πνεύματος αλληλεγγύης και συμπαράστασης, στην ποιοτική βελτίωση της ζωής και στην πρόοδο της κοινωνίας.

ΚΗΠΟΥΡΙΚΗ

Το να ασχολείστε με τον κήπο σας μπορεί τελικά να αποδειχθεί ο καλύτερος τρόπος, όχι μόνο για να περνάτε ευχάριστα τον ελεύθερο χρόνο σας, αλλά κυρίως για να διατηρείστε σε φόρμα. Δοκιμάζοντας θα διαπιστώσετε πως η κηπουρική μπορεί να αποτελέσει καλή άσκηση, αλλά και να δώσει ώθηση στην ψυχική και σωματική σας ευεξία. Αρκεί να το κάνετε σωστά.

Αεροβική Κηπουρική. Το καλό με την κηπουρική είναι ότι προσφέρεται και για τους τρεις τύπους εκγύμνασης: την αντοχή, την ελαστικότητα και τη δύναμη.

Βάλτε την κηπουρική στο καθημερινό σας πρόγραμμα, εναλλάσσοντας τις ελαφριές δουλειές με βαρύτερες, και μετά πάλι με ελαφριές, και ούτω καθ’ εξής. Χτενίστε λίγο με την τσουγκράνα, μετά σκάψτε τρύπες, μετά κλαδέψτε. ”Ασκηθείτε για 30 με 60 λεπτά και μετά σταματήστε, ακόμα και αν δεν έχετε τελειώσει”.

Συγκεντρώστε βαθιές ανάσες ενώ δουλεύετε, και αυξήστε την ποικιλία των κινήσεών σας, υπερβάλλοντας στις κινήσεις για το σκάψιμο ή για το τσουγκράνισμα. ”Με αυτόν τρόπο χάνετε πάνω από 500 θερμίδες την ώρα”, λέει, ενώ οι επίσημες έρευνες τοποθετούν την φυσιολογική κηπουρική άσκηση στην κλίμακα ”καψίματος” των 100 με 200 θερμίδων ανά ώρα.

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΚΗΠΟΥΡΙΚΗ

Ο Αμερικανικός Σύλλογος Ανθοκομικής Θεραπείας συγκεντρώνει τα υγιεινά, χαλαρωτικά οφέλη του να βρισκόμαστε στη φύση:

Έρευνες έχουν αποδείξει πως η ελλιπής έκθεση στο περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει το σύνδρομο Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητας.

Έχει εδώ και χρόνια μελετηθεί πως οι ασθενείς στα νοσοκομεία είναι πολύ καλύτερα όταν κοιτούν σε κάποιο κήπο αντί για τσιμεντένιους τοίχους. Ίσως, μάλιστα, κάπως έτσι ξεκίνησε η συνήθεια να φέρνουμε λουλούδια στους ασθενείς.

Οι γηραιότεροι, ακόμα και αυτοί με προβλήματα μνήμης, ”ανθούν” όταν εμπλέκονται σε ομαδικές δραστηριότητες κηπουρικής, σύμφωνα με τον ΑΣΑΘ.

Το ίδιο ισχύει και για τα άτομα με ειδικές ανάγκες, για τους οποίους σε κάποια ιδρύματα έχουν δημιουργηθεί ειδικοί κήποι.

Ξεκινήστε με μικρά και σταθερά βήματα: Ένα παρτέρι 1,5 - 2 μέτρων, μπορεί να παράγει αρκετές τομάτες ή λουλούδια. Μπορείτε όμως να φυτέψετε και σε γλάστρες, απλά βεβαιωθείτε ότι είναι αρκετά μεγάλες, για να μην στεγνώνουν γρήγορα. Οι γλάστρες και οι ζαρντινιέρες είναι ιδανικές για όσους μένουν στις πόλεις ή σε διαμερίσματα.

Να είστε ρεαλιστές: Οι ορχιδέες δε θα αναπτυχθούν στο κέντρο της Αθήνας. Ξεχάστε το. Πρέπει να ενημερωθείτε για ποια φυτά αναπτύσσονται στο κλίμα που ζείτε και να επικεντρωθείτε στην καλλιέργεια αυτών. Το να προσπαθείτε να καλλιεργήσετε εξωτικές ποικιλίες και να τις σκοτώνετε θα καταλήξει να σας σπάσει τα νεύρα.

Κάνετε συχνά διαλείμματα: Βάλτε μία πέτρα ή κάποιο άλλο σημάδι για να οριοθετήσετε πού θα σταματήσετε το ξεχορτιάρασμα. Μπορείτε επίσης να χρησιμοποιήσετε ένα χρονόμετρο.

Αν έχετε αλλεργίες, μιλήστε με το γιατρό σας: Μη σταματήσετε την κηπουρική. Πάρτε ένα αντισταμινικό. Εναλλακτικά, απομακρύνετε τα φυτά που σας προκαλούν αλλεργία, όπως αυτά που εκλύουν πολλή γύρη, η οποία διαχέεται με τον αέρα.

Αποφύγετε τα λιπάσματα: Τα λιπάσματα λειτουργούν σαν βιταμίνες. Όταν όμως ο κήπος σας είναι υγιής, το λίπασμα είναι περιττό. Αν ωστόσο επιμένετε, προτιμήστε οργανικό λίπασμα, όπως κοπριά.

Ενημερωθείτε για τα καινούργια εργαλεία: Στα οργανωμένα καταστήματα με είδη κήπου θα δείτε ότι υπάρχουν όργανα κηπουρικής για άτομα με αρθρίτιδα στα χέρια ή με καρπικό σύνδρομο. Κάποια συγκεκριμένα γάντια μπορούν να βελτιώσουν τη λαβή σας.

Αν η αφετηρία σας για τον κήπο είναι ο καναπές, ξεκινήστε το αργά. Άτομα συνηθισμένα σε καθιστική ζωή, που ξαφνικά αρχίζουν την έντονη άσκηση, διατρέχουν κίνδυνο τραυματισμού.

ΤΑ ΚΑΤΟΙΚΙΔΙΑ

Σε μια καναδική έρευνα που αφορούσε πάνω από 1000 ανθρώπους, η Δρ. Παρμίντα Ράινα βρήκε ότι οι ηλικιωμένοι με κατοικίδια μπορούσαν να ανταποκριθούν καλύτερα στις καθημερινές ασχολίες σε αντίθεση με αυτούς που δεν είχαν κατοικίδια.

Ένα άλλο ερευνητικό σχέδιο ανακάλυψε ότι μια ομάδα ηλικιωμένων σε γηροκομεία στους οποίους δόθηκαν παπαγαλάκια αντεπεξήλθαν καλύτερα σε άλλες όψεις της διαδικασίας της γήρανσης.

Μερικά οφέλη υγείας για τους ανθρώπους που ζουν με τα κατοικίδια ζώα περιλαμβάνουν:

* οι άνθρωποι με τα κατοικίδια ζώα είναι λιγότερο πιθανό να είναι μόνοι * οι άνθρωποι με τα κατοικίδια ζώα επισκέπτονται το γιατρό λιγότερο συχνά και κάνουν χρήση λιγότερων φάρμακων * οι άνθρωποι με τα κατοικίδια ζώα αναρρώνουν γρηγορότερα από ασθένειες * οι άνθρωποι με τα κατοικίδια ζώα, κατά μέσον όρο, έχουν τη χαμηλότερη χοληστερόλη και τη χαμηλότερη πίεση αίματος * οι άνθρωποι που ζουν με τα κατοικίδια ζώα και που έχουν υποστεί ένα καρδιακό επεισόδιο, επιζούν περισσότερο από εκείνους που δεν έχουν ένα κατοικίδιο ζώο στη ζωή τους * Οι ασθενείς Alzheimer’s με τα κατοικίδια ζώα έχουν λιγότερα ανήσυχα ξεσπάσματα * η άσκηση ενός κατοικίδιου ζώου μπορεί να παρέχει την πολύτιμη άσκηση στον ηλικιωμένο ιδιοκτήτη του * οι άνθρωποι που είναι τρωτοί στην κατάθλιψη ή την ανησυχία υποφέρουν λιγότερο εάν ζουν με ένα κατοικίδιο ζώο.

Διάφορες κλινικές έρευνες έδειξαν επιπρόσθετα ότι τα κατοικίδια ζώα έχουν τις ακόλουθες ευεργετικές επιδράσεις στην ανθρώπινη υγεία:

* Μείωση της πίεσης * Μείωση της χοληστερόλης * Μείωση των τριγλυκεριδίων * Οι ηλικιωμένοι που έχουν κατοικίδια ζώα, έχουν λιγότερο στρες, επισκέπτονται λιγότερο το γιατρό τους και γενικά έχουν περισσότερες δραστηριότητες με λιγότερο εκφυλισμό των δεξιοτήτων τους σε σύγκριση με αυτούς που δεν έχουν αγαπημένο κατοικίδιο ζώο * Άνθρωποι που έχασαν ένα κοντινό τους πρόσωπο, αντεπεξέρχονται καλύτερα στον πόνο της απώλειας όταν έχουν ένα αγαπημένο κατοικίδιο ζώο * Αυτοί που έχουν ζώα, υποφέρουν λιγότερο από ήπια προβλήματα υγείας * Άτομα που έχουν κατοικίδια ζώα έχουν καλύτερη ψυχολογική κατάσταση και παρουσιάζουν λιγότερο στρες σε σύγκριση με αυτούς που δεν έχουν ζώα. Το χάιδεμα ενός σκύλου για παράδειγμα μειώνει το στρες και χαμηλώνει την πίεση.

Η μοναξιά βλάπτει την καρδιά Οι άνθρωποι που ζουν μόνοι τους, έχουν διπλάσιο κίνδυνο να προσβληθούν από σοβαρές καρδιακές παθήσεις σε σύγκριση με αυτούς που ζουν με ένα σύντροφο. Το συμπέρασμα αυτό προέκυψε από έρευνα που διεξάχθηκε σε 130.000 άτομα ηλικίας από 30 έως 69 ετών στη Δανία. Μεταξύ 2000 και 2002, 646 άτομα παρουσίασαν σοβαρή μορφή στηθάγχης ή υπέστησαν καρδιακή προσβολή. Οι παθήσεις αυτές σχετίζονται με αθηρωμάτωση, στένωση και απόφραξη των στεφανιαίων αγγείων της καρδιάς. Τα κατοικίδια ζώα συμβάλλουν στην υγεία και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Αυτό είναι ακόμη πιο σημαντικό σε ηλικιωμένους και σε ασθενείς που αναρρώνουν από σοβαρές ασθένειες.

ΣΩΜΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ Για τους ηλικιωμένους που δεν αντιμετωπίζουν προβλήματα υγείας, η άσκηση προσφέρει αναζωογόνηση και ποιότητα στη ζωή τους. Η οργανωμένη άσκηση σε γυμναστήριο ή το απλό περπάτημα έχει θετικά αποτελέσματα και στην ψυχική τους υγεία.

Αποκατάσταση καρδιοπαθειών μέσω άσκησης:

Η παραδοσιακή μέθοδος αποκατάστασης καρδιοπαθών μέσω άσκησης, είναι η συμμετοχή τους σε αερόβιες κυρίως δραστηριότητες, οι οποίες ενεργοποιούν τις μεγάλες μυϊκές ομάδες του σώματος. Τέτοιες δραστηριότητες, είναι:

- το περπάτημα,

- το κολύμπι και

- το στατικό ποδήλατο.

Τα αποτελέσματα από αυτό το είδος αερόβιας άσκησης περιλαμβάνουν:

-αύξηση στην μέγιστη πρόσληψη του οξυγόνου (VO2max),

- μείωση στη ζήτηση οξυγόνου από το μυοκάρδιο και

-αύξηση στην ανοχή στην άσκηση.

Είναι αποδεδειγμένη η θετική και ουσιαστική επίδραση της αερόβιας άσκησης ως προς την βελτίωση ή και επαναφορά των φυσιολογικών επιπέδων τριγλυκεριδίων στους υπεργλυκεριδικούς ασθενείς. Ωστόσο, οι περισσότερες δραστηριότητες της καθημερινότητας εμπεριέχουν κινήσεις που απαιτούν αυξημένα επίπεδα μυϊκής δύναμης, προκειμένου να επιτευχθούν δραστηριότητες που εμπεριέχουν άρσεις φορτίων, μεταφορά φορτίων και ανάβαση σκαλιών.

Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι οι καρδιοπαθείς υστερούν σημαντικά ως προς την μυϊκή δύναμη. Ο πιο διαδεδομένος και συνήθης τρόπος βελτίωσης της μυϊκής δύναμης είναι μέσω της προπόνησης με βάρη και αντιστάσεις. Μέχρι πρόσφατα αυτού του είδους η άσκηση σε καρδιοπαθείς είχε αποφευχθεί. Ωστόσο, σύγχρονες έρευνες έχουν αποδείξει πως τα βάρη δεν αποτελούν μια απλή ισομετρική άσκηση αλλά και μια διαφορετική αιμοδυναμική ανταπόκριση σε καρδιοπαθείς. Τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών σ' αυτή την ομάδα έχουν αποδείξει ότι η δραστηριότητα είναι όχι μόνο ασφαλής αλλά και ωφέλιμη σε περιόδους βελτίωσης της λειτουργικής ικανότητας των ασθενών. Η προπόνηση με βάρη μπορεί επίσης να επηρεάσει τους παράγοντες κινδύνου εμφάνισης στεφανιαίας νόσου.

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ

- Η άνοια εμφανίζεται κατά κύριο λόγο στο δεύτερο μισό της ζωής μας, συχνά μετά την ηλικία των 65 ετών. -Απασχοληθείτε καθημερινά με κάτι που αποτελεί διανοητική πρόκληση και απαιτεί τη συμμετοχή του μυαλού με προσοχή και προσπάθεια, όχι επειδή είναι κάτι δύσκολο, αλλά επειδή είναι διαφορετικό από αυτό με το οποίο κανείς ασχολείται καθημερινά (π.χ., σταυρόλεξα, εκμάθηση του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί η αυτόματη ανάληψη χρημάτων με κάρτα, κατανόηση λειτουργίας Η/Υ).

ΤΡΟΦΗ

Έρευνες που δημοσιεύτηκαν σε αμερικανικά περιοδικά έχουν αποδείξει ότι η Μεσογειακή διατροφή ή η μακρόχρονη χρήση συμπληρωμάτων β-καροτίνης θα μπορούσαν να κρατήσουν μακριά την άνοια.

Όπως παρατήρησαν οι ερευνητές, όσοι κατανάλωναν τακτικά τροφές με ω-3 λιπαρά, είχαν λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουν άνοια σε διάστημα τεσσάρων ετών.

Οι άνθρωποι που κατανάλωναν ψάρια τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα, είχαν 40% χαμηλότερες πιθανότητες να εμφανίσουν άνοια, ενώ η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών μια φορά την ημέρα μείωνε τον κίνδυνο κατά 35%. Ωστόσο, η κατανάλωση άλλων τύπων λαδιού που περιέχουν ω-6, όπως το ηλιέλαιο, αντί για ω-3 λιπαρά, διπλασίαζε τον κίνδυνο.

Η πλειοψηφία των ανθρώπων μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο άνοιας υιοθετώντας διατροφή πλούσια σε ψάρι, φρούτα και λαχανικά.