Ερωτευμένοι ή εξαρτημένοι;

Νιώσατε ποτέ ότι βάζετε τον εαυτό σας σε δεύτερη μοίρα μέσα στη σχέση σας; Ότι ανέχεστε περισσότερα από όσα μπορείτε, επειδή νιώθετε ότι ο/η σύντροφός σας σας χρειάζεται και δεν μπορείς να τον/την αφήσεις; Ή επειδή θέλετε με κάθε τρόπο να αποφύγετε τη μοναξιά;

Αναφερόμαι στην περίπτωση που έχετε βρει κάποιο άτομο με το οποίο αισθάνεσθε πολύ ερωτευμένοι. Το σκέφτεστε όλη μέρα, έχετε πεταλούδες στο στομάχι, δε μπορείτε χωρίς αυτό. Κάποια στιγμή κατανοείτε ότι οι πράξεις αυτού του ατόμου –χωρίς απαραίτητα να είναι εναντίον σας- είναι επίπονες για εσάς και σας πληγώνουν. Ωστόσο πιστεύετε ότι είναι η αδελφή ψυχή σας και δε μπορείτε να φανταστείτε τη ζωή σας χωρίς αυτό το άτομο.

Οι ανθρώπινες σχέσεις χαρακτηρίζονται από εξαιρετική ποικιλομορφία. Καμία δεν είναι ίδια με την άλλη. Γι΄ αυτόν τον λόγο είναι δύσκολο να τις κατηγοριοποιήσουμε και να τις βάλουμε σε καλούπια. Πέρα όμως από τη διαφορετικότητα υπάρχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά και μοτίβα που προσδιορίζουν ορισμένες σχέσεις και τα οποία δημιουργούν μια συγκεκριμένη δυναμική.

Εάν συνεχίζετε να μένετε σε μια σχέση όπου είστε ανήσυχοι, ζηλέυετε, φοβάστε μη χαλάσει και μείνετε μόνοι, πληγώνεστε και παρόλα αυτά νιώθετε ότι το άλλο άτομο είναι το μοναδικό για εσάς και δεν υπάρχει περίπτωση να παραιτηθείτε από δίπλα του, πιθανόν είστε σε κατάσταση εξάρτησης.

Μια τέτοια εθιστική σχέση έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά γνωρίσματα. Μερικά από τα πιο έντονα και αναγνωρίσιμα είναι τα εξής:

• Αποφασίζετε ότι το άλλο άτομο είναι η αδελφή ψυχή σας, παρά το ότι μέσα στη σχέση βιώνετε κατά καιρούς δυσανάλογα πολύ πόνο και μάλιστα μονόπλευρα.

Στο όνομα της αγάπης λοιπόν και προκειμένου να μη χωρίσετε ή να μη χαλαστεί το έτερον ήμισι, παίρνετε βάρη που δεν είναι δικά σας και που σας είναι επώδυνα, ωστόσο με κάποιο τρόπο τα δέχεστε και τα αντέχετε. Αν επιπλέον το άλλο άτομο είναι κακοποιητικό με οποιοδήποτε τρόπο (λεκτικά, σωματικά, ψυχολογικά), όπως το να σας ειρωνεύεται, να σας ακυρώνει συναντήσεις τελευταία στιγμή, να σας μειώνει κτλ, μπορεί τελικά να μην είναι η αδελφή ψυχή σας. Ωστόσο αν παρόλα αυτά νιώθετε ότι έχετε τόσο δυνατή χημεία με αυτό το άτομο που δε μπορείτε να φύγετε, αυτό είναι ένα πρώτο και ξεκάθαρο σημάδι συναισθηματικού εθισμού.

• Απομονώνετε τον εαυτό σας από τους γύρω σας και χάνετε τον εαυτό σας μέσα στη σχέση.

Που σημαίνει ότι σταδιακά σταματάτε να βγαίνετε με φίλους ή να τηλεφωνείτε στην οικογένειά σας, έχετε συγκεντρωθεί αποκλειστικά στη συγκεκριμένη ανθρώπινη ύπαρξη και δε σας ενδιαφέρουν πολύ τα υπόλοιπα. Νοιάζεστε για τις ανάγκες του/της περισσότερο απ’οτι για τις δικές σας και πολλές φορές χωρίς καν να σας ζητηθεί. Κλιμακούμενα οι απόψεις του άλλου ατόμου, τα θέλω του, οι συνήθειές του, γίνονται πιο σημαντικά από τα δικά σας και επέρχεται ανισορροπία στη σχέση. Δίνετε δυσανάλογα περισσότερα και αισθάνεσθε πολύ καλά με αυτό –επειδή είναι η αδελφή ψυχή σας. Σε μια υγιή σχέση αγάπης το πόσα δίνει και παίρνει ο καθένας είναι σχετικά ισοκατανεμημένα. Εάν συνεχώς δίνετε και το άλλο άτομο απλά παίρνει, δεν είναι «Τhe One» είναι απλά κάποιο άτομο που παίρνει ότι του δίνετε.

• Θεωρείτε ότι το άλλο άτομο έχει υπεράνθρωπες και μαγικές ιδιότητες

Όταν βιώνετε επώδυνα συναισθήματα από ένα άτομο και την ίδια στιγμή αισθάνεστε ότι το έχετε ανάγκη και σας γεμίζει, σας συμπληρώνει, είναι εξαιρετικός χαρακτήρας, έχετε απίστευτα καλή χημεία, σας καταλαβαίνει απόλυτα.. αλλά υπάρχει και η οδύνη, τότε περπατάτε σε τεντωμένο σχοινί. Κάθε φορά που κάτι συμβαίνει, προσδίδετε μαγικές ιδιότητες σε αυτό το άτομο για να αιτιολογήσετε το ότι σίγουρα και πέρα από κάθε αμφιβολία ΠΡΕΠΕΙ να είστε μαζί του.Πώς θα μπορούσατε άλλωστε να είστε σε μια τόσο επώδυνη σχέση εάν το άλλο άτομο δεν είχε αυτή τη χαρισματική προσωπικότητα και δε σας κατανοούσε όσο κανένα άλλο άτομο σε όλη τη ζωή σας; Αρχίζετε να δημιουργείτε επιλογές στο μυαλό σας που είναι αληθοφανείς αλλά όχι αληθινές.

• Δημιουργείτε μια εξαρτημένη σχέση με το άλλο άτομο σα να είναι το οξυγόνο σας.

Αισθάνεστε ότι αν το άλλο άτομο κάποια στιγμή έφευγε θα πεθαίνατε από τη θλίψη. Ότι αν σας απατούσε θα καταστρεφόταν η ζωή σας ή θα θέλατε να αυτοκτονήσετε ή θα παθαίνατε κατάθλιψη. Το θέμα είναι ότι αν υπάρχει ένα τέτοιο άτομο που να αισθάνεστε οτι δε μπορείτε να ζήσετε χωρίς αυτό, που δε μπορείτε να λειτουργήσετε μακρυά του ή όταν δεν είστε καλά μεταξύ σας, ότι σας συμπληρώνει, ακόμα και αν πολλές φορές στρεσσάρεστε, πληγώνεστε και πονάτε μέσα στη σχέση... σωστά μαντεύετε.. δεν είναι η αδελφή ψυχή σας.

Υπάρχει ο όρος συνεξάρτηση, που προήλθε αρχικά από τους Ανώνυμους Αλκοολικούς, για να υποδηλώσει τον τρόπο με τον οποίο σχετίζονταν με τους αλκοολικούς συντρόφους τους οι μη αλκοολικοί σύντροφοι/σύζυγοι. Αργότερα όμως η έννοια επεκτάθηκε και στον γενικό πληθυσμό. Στη συνεξαρτητική σχέση το ένα μέλος βάζει διαρκώς σε δεύτερη μοίρα τον εαυτό του και τις ανάγκες του προκειμένου να ικανοποιήσει το άλλο μέλος, το οποίο συχνά μπορεί να βρίσκεται σε μια δύσκολη κατάσταση ή ακόμα και να εμφανίζει κάποια παθολογία (π.χ. άνθρωποι εξαρτημένοι από ουσίες, ναρκισσιστές ή άνθρωποι με πολλαπλά προβλήματα).

Η συνεξάρτηση μπορεί να προκύψει σε κάθε είδους σχέση: ερωτική, φιλική ή οικογενειακή. Βέβαια κάθε σχέση ενέχει έναν βαθμό αμοιβαίας εξάρτησης, πράγμα φυσιολογικό, όταν δεν διαταράσσει την αίσθηση προσωπικής ηρεμίας και την ψυχολογική ισορροπία μας. Η συνεξαρτητική σχέση όμως δεν είναι μια σχέση υγιούς εξάρτησης, αλλά, αντίθετα, αποτελεί μια επώδυνη εμπειρία.

Στη συνεξαρτητική σχέση το άτομο που παίρνει τον ρόλο του «βοηθού» (και αναφέρεται ως συνεξαρτητικό) διακρίνεται από την εσωτερική ώθηση να προσφέρει στους άλλους λειτουργώντας ως «μάρτυρας». Αυτά τα άτομα τείνουν να βάζουν τους άλλους πάνω από τις δικές τους ανάγκες δημιουργώντας έτσι μέσα τους την αίσθηση ότι είναι χρήσιμοι.

Αντίθετα, οι άνθρωποι με ναρκισσιστικά στοιχεία τοποθετούν τις δικές τους ανάγκες πάνω απ΄ όλα, είναι υπερόπτες, πιστεύουν πως είναι ανώτεροι, πως οι άλλοι θα πρέπει να τους δίνουν διαρκώς προσοχή και πως δεν έχουν ποτέ λάθος, με αποτέλεσμα να ρίχνουν πάντα το φταίξιμο στον άλλο.

Η φαινομενική διαφορετικότητα των δύο αυτών τύπων λειτουργεί σαν μαγνήτης που φέρνει τον ένα κοντά στον άλλο. Στην ουσία όμως και οι δύο χρειάζονται ο ένας τον άλλο και εξαρτώνται ο ένας από τον άλλο. Ο «βοηθός» για να δώσει και να νιώσει χρήσιμος και ο ναρκισσιστής για να πάρει την πολυπόθητη προσοχή που επιβεβαιώνει την ανωτερότητά του.

Τα παραπάνω δε συνιστούν γνωρίσματα της αγάπης σε μια υγιή σχέση, αλλά μια σχέση εθισμού η οποία, όπως κάθε εθιστική κατάσταση μόλις περάσει η επίδραση της «ουσίας», μας ρίχνει και μας φθείρει.

Αναλυτικά, κάποια από τα χαρακτηριστικά των συνεξαρτητικών ατόμων είναι:

• Μπερδεύουν την αγάπη/έρωτα με τη συμπόνια τείνοντας να αγαπούν ανθρώπους που μπορούν να διασώσουν και να συμπονέσουν. Τείνουν να ξεπερνούν τους εαυτούς τους και τα όριά τους διαρκώς κάνοντας παραπάνω από αυτά που μπορούν.

• Χρειάζονται έντονα την επιδοκιμασία και την αναγνώριση των άλλων.

• Δυσκολεύονται να εκφράσουν τα πραγματικά τους συναισθήματα και σκέψεις από φόβο ότι θα απογοητεύσουν τους άλλους.

• Δεν τους αρέσει ο εαυτός τους/έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση.

• Είναι πολύ ευαίσθητοι στην κριτική των άλλων.

• Έχουν την ανάγκη να διατηρούν τον έλεγχο, γιατί έτσι νιώθουν ασφαλείς. Βέβαια όλοι μας θέλουμε μια αίσθηση ελέγχου στη ζωή μας, όμως για τον συνεξαρτητικό υπάρχει ένα επιπλέον όφελος: Όταν ο ένας σύντροφος είναι εκτός ελέγχου, ο συνεξαρτητικός παίζει τον ρόλο αυτού που έχει τον έλεγχο και έτσι γίνεται αυτός που είναι άξιος σεβασμού.

• Έχουν έντονο άγχος εγκατάλειψης και γι΄ αυτό κάνουν τα πάντα να διατηρήσουν μια σχέση, ακόμα και αν ξέρουν ότι η σχέση αυτή δεν τους κάνει καλό.

• Αισθάνονται ενοχές, όταν διεκδικούν κάτι για τον εαυτό τους.

• Βγάζουν προς τα έξω την εικόνα του ικανού, ενώ μέσα τους αισθάνονται αβοήθητοι ή συναισθηματικά μουδιασμένοι.

• Δυσκολεύονται να δεχτούν βοήθεια από τους άλλους και να βάλουν τον εαυτό τους στη θέση εκείνου που δέχεται την προσοχή.

Πώς να φέρεις ισορροπία στη ζωή και στις σχέσεις σου;

Μια σχέση εξάρτησης δημιουργεί δύσκολα συναισθήματα όπως ντροπή, άγχος, φόβο, ενοχές, κατάθλιψη, θυμό και είναι πιθανό πως θα το βρίσκεις δύσκολο να την τελειώσεις λόγω των όσων προαναφέρθηκαν. Το πιο σημαντικό βήμα για να απελευθερωθείς είναι να δημιουργήσεις μία νέα, υγιή σχέση με τον εαυτό σου. Πώς θα γίνει αυτό;

1. Εάν μέσα σου κρύβονται αμφιβολίες για τον εαυτό σου, την αξία σου και την ικανότητά σου να αγαπηθείς, καμία άλλη σχέση, ακόμα και αυτή στην οποία είσαι εκείνος/η που προσφέρει αδιάκοπα, δεν θα είναι δυνατό να σε ολοκληρώσει. Γι΄ αυτό κοίταξε βαθιά μέσα σου και δες τι είναι εκείνο που κερδίζεις από τη σχέση αυτή. Κάθε πράξη μας, ακόμα και αν εν τέλει έχει αρνητικό αποτέλεσμα, ξεκινά με θετική πρόθεση: θέλουμε να ικανοποιήσουμε μία ανάγκη, να εκπληρώσουμε κάτι μέσα μας ή να αποφύγουμε κάτι που μας πληγώνει και έτσι πράττουμε ανάλογα. Ποια βαθύτερη ανάγκη σου εκπληρώνεις έχοντας διαλέξει αυτή τη σχέση; Και αν η πρόθεσή σου ήταν να ικανοποιήσεις αυτή την ανάγκη, τελικά την ικανοποιείς; Εάν οι ανάγκες σου δεν ικανοποιούνται ή η ικανοποίησή τους έχει μεγάλο κόστος για σένα, τι σε ωθεί να παραμένεις μέσα σε αυτή τη σχέση;

2. Οι υγιείς σχέσεις βασίζονται στην εξισορρόπηση της ανεξαρτησίας του καθενός μας, αλλά και στο πώς συνυπάρχουμε αρμονικά με τον άλλο. Η ιδανική σχέση δεν μας κάνει να νιώθουμε ούτε μόνοι ούτε ολοκληρωτικά απορροφημένοι από τον άλλο, τόσο που δεν αναγνωρίζουμε τα προσωπικά μας όρια. Εάν έχεις συνηθίσει να βάζεις τόσο πολύ τις ανάγκες σου κάτω από τις ανάγκες του συντρόφου σου, αναλογίσου: Πώς μπορείς να επανακαθορίσεις τα προσωπικά σου όρια; Ποιος/ποια είσαι χωρίς τον άλλο; Ποιες είναι οι ξεκάθαρα δικές σου αξίες, ανάγκες, στόχοι που δεν εξαρτώνται από τον/την σύντροφό σου;

3. Όλοι αναζητάμε σε κάποιο βαθμό την αποδοχή και την αναγνώριση, είναι μια βαθιά ανθρώπινη ανάγκη μας. Όμως, εάν νομίζεις ότι την αναζητάς σε υπερβολικό βαθμό, ίσως να χρειάζεσαι βοήθεια για να ξεπεράσεις την αμφιβολία και να πιστέψεις στην ικανότητά σου να είσαι άξιος σεβασμού, αποδοχής και αγάπης. Ξεκίνησε ζητώντας βοήθεια από την ίδια την εσωτερική σου σοφία, ας πούμε, ένα κομμάτι σου που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «Σοφό Εαυτό».

Ο Σοφός Εαυτός σου έχει όλες τις απαντήσεις και έχει καταφέρει να εξισορροπήσει όλες τις αμφιβολίες και τους φόβους σου. Μπορείς να φανταστείς τη νοερή αναπαράστασή του, εάν θέλεις: πώς είναι, τι έκφραση έχει στο πρόσωπό του, τι ρούχα φοράει, πώς είναι ο τόνος της φωνής του. Ο Σοφός Εαυτός σε ξέρει καλύτερα απ΄ όλους, ξέρει τι ποθείς και τι χρειάζεσαι, αλλά και τι σε σταματά. Είναι ευγενικός, συμπονετικός και γεμάτος αγάπη απέναντί σου. Φαντάσου πως στέκεσαι αντίκρυ του, του μιλάς και του ζητάς να σε συμβουλεύσει. Τι σου λέει; Τι πρέπει να αλλάξεις στη ζωή σου για να εξισορροπήσεις τα συναισθήματα και τις σχέσεις σου; Πώς μπορείς να τιμήσεις τις ανάγκες σου και να ξεπεράσεις τους φόβους σου;».

#σχέσεις #Έρωτας #εθισμός #εξάρτηση #συνεξάρτηση